Statsstipendiat

Statsstipendiat er ei norsk stilling som etter søknad og innstilling frå Kulturdepartementet blir tildelt av Stortinget i samband med ordskifet om årets statsbudsjett. Stipendet blir utbetalt til stipendiaten oppnår pensjonsalder, for tida 67 år (2005).

Statsstipend blir gjeve som støtte til personar innanfor tverrfaglege eller uvanlege arbeidsfelt som er samfunnsmessig viktig, spesielt personar som på grunn av arbeidsområdet eller manglande formell kompetanse ikkje så lett kan få stillingar ved vitskapelege institusjonar eller kulturinstitusjonar. Tildeling av statsstipend skal normalt skje på fagleg grunnlag etter tilråding frå ein eller fleire kompetente personar som kjenner bakgrunnen og verksemda til kandidaten. (Statsråd Valgerd S. Haugland i brev til Stortinget 10.12.2001)

På 1800-talet vart fleire personar tildelt statsstipend av Stortinget for ulike forskingsarbeid. Ivar Aasen er eit døme på dette. Slike statsstipend finst ikkje lenger, tilsvarande stipend blir delt ut av Norsk forskningsråd og andre institusjonar. Statsstipendordninga vart endra etter Stortinget si nye rolle frå 1884 av. Blant dei første statsstipendiatane i nyare tyding har vi t.d. etnografen Andreas M. Hansen 1908 og Frederik Macody Lund frå året etter. Frå nyare tid er eit kjent døme røyrleggjar Erling Johansen frå Østfold, han oppdaga som amatørarkeolog ei mengd nye helleristningar. Han vart utnemnd av Stortinget til statsstipendiat i 1950. Dagens statsstipend kan vi sjå på som ei støtte til uavhengig, fri verksemd for kultur, samfunn og vitskap.